Stressbrein
De vakantie komt eraan, een periode waarin de aanvragen voor coaching toenemen. Waarom? Omdat we volhouden tot aan de volgende vakantie en dan zal het beter gaan… Maar dan gebeurt het, je haalt het net niet. De dokter schrijft je thuis met een burn-out… en nu wil je dit zo snel mogelijk opgelost zien en je vraagt je af wat je er kan aan doen om dit te fixen. Je belt mij op en je vraagt een afspraak: zo snel mogelijk. En dan de ontgoocheling, ik kan je niet op je wenken bedienen, want ik ben met vakantie. Dat ik vakantie heb, en ja ik neem vier weken vakantie, willen ze niet horen… is die gek? Vier weken vakantie, wie kan zich dat permitteren…? Het is hun stressbrein dat spreekt, dat geen tegenslag meer kan dragen… elke kleine tegenvaller is er teveel aan.
Wanneer je tegen een burn-out aanloopt of er middenin zit, loop je vast in je stressbrein. Je kan niet meer relativeren, afstand nemen of tot creatieve oplossingen komen en je bevindt je in een continue staat van spanning.
Hoe je een stressbrein ontwikkelt, wat het precies is, de impact ervan op je fysieke, mentale en emotionele welzijn en hoe je eruit geraakt, ontdek je in de eerste summer episode van de podcast ‘energiek’ en kan je lezen in deze blog.
Is stress positief of negatief?
Stress is van oorsprong positief. Het zorgt ervoor dat we in beweging komen, dat we onze doelen realiseren, dat we een tand bijsteken om een deadline te halen. Daar is niks mis mee. Het zorgt voor evolutie, innovatie, vooruitgang en resultaten. Stress wordt maar negatief, wanneer we er niet meer in slagen om onszelf af te schakelen of rust te nemen. Je gaat maar door, begint maaltijden over te slaan, je begint slechter te slapen en meer te piekeren, je krijgt een kort lontje en je spreekt niet meer af met vrienden en familie want zelfs dit wordt een opgave.
Zolang er balans is en je de stress pieken afwisselt met voldoende rustmomenten, is er niks aan de hand en spreken we van een gezonde portie stress die bij het leven hoort.
Hoe ontwikkel je een stressbrein?
Gezonde stress houdt onze hersenen vitaal en sterk. Gezonde stress is kort en krachtig, er komt adrenaline en cortisol vrij en het lichaam wordt klaargemaakt om de uitdaging aan te pakken. Je krijgt een verhoogde hartslag, je pupillen verwijden, je ademhaling wordt korter en sneller, je begint te transpireren. Je lichaam maakt zich klaar om te VECHTEN, VLUCHTEN OF TE BEVRIEZEN. Dit oeroude instinct, ook het reptielenbrein genoemd, heeft maar één missie en dat is overleven. Het effect van deze kortstondige stressreactie is verslavend: het geeft een ‘Yes, I did it gevoel’ waardoor je zelfvertrouwen een boost krijgt. Je ervaart voldoening over hetgeen je bereikt hebt.
Chronische stress
Onderzoek toont aan dat chronische stress leidt tot inkrimping van het brein. Je wordt er letterlijk dommer van.
Waar we in onze huidige samenleving te weinig rekening mee houden, is om na de spanningspiek tot rust te komen. Cortisol heeft naast het energie mobiliserend effect, een sterk toxisch effect als het chronisch aanwezig is. Het maakt je letterlijk ziek en we voelen dit in ons lichaam: hoofdpijn, nek- en schouderklachten, maag- en darmproblemen. We zijn meesters in het negeren van die lichamelijke signalen en we zetten door: ‘Doe niet zo flauw’, zeggen we tegen onszelf. Ons lichaam heeft na de stresspiek behoefte aan herstel. Onder druk van de ratrace slaan we het rusten over, staat de boog continu gespannen en staan we 24u/24u ‘aan’. Doelloos scrollen op je telefoon, wordt door je hersenen nog steeds gezien als werken. Of stress nu veroorzaakt wordt door een reële gebeurtenis (in de file staan, een verkeerde opmerking van je leidinggevende, de werkdruk, etc… ) of door het piekeren over een situatie, maakt niet uit. Het effect is hetzelfde. De gaspedaal blijft ingedrukt. Je blijft doorgaan ook al is de energie op. Kleine slechte gewoontes sluipen er zachtjes in en je houdt vol, want nog even en dan zal het rustiger worden.
Hoe meer stress, hoe rigider je gaat denken. Je blijft als het ware hangen in je reptielenbrein, waarbij er storingen komen op de verbinding met je neocortex, je rationele brein wat ervoor zorgt dat je kan relatieveren, plannen en creatieve oplossingen kan bedenken. Je bent niet meer in staat om andere perspectieven of standpunten te onderzoeken. Flexibiliteit in je denken, neemt af: het is zo en je slaagt er niet meer in om een ander perspectief aan te nemen. Dit is ook de reden waarom mensen die tegen een burn-out aanlopen er vaak zelf niet uit geraken en vast komen te zitten. Hen erop wijzen, helpt niet. Dit wordt vanuit het reptielenbrein geïnterpreteerd als alweer een bedreiging’, een ‘aanval’ waartegen ze moeten vechten of van wegvluchten. Ze voelen zich onbegrepen en zien niet in hoe anderen zo rustig kunnen blijven onder de gegeven omstandigheden. Bewuste keuzes maken, lukt niet meer en ze komen vast te zitten in angst en onzekerheid. Dit kan evolueren in regelrechte paniekaanvallen of paranoia gedachten.
Hoe geraak je uit het stressbrein?
Dé vraag die ik meestal krijg van iemand die vastzit in zijn stressbrein, is: Wat kan ik DOEN om er zo snel mogelijk uit te geraken… Geef mij opdrachten, huiswerk, een lijstje wat ik kan afwerken om eruit te geraken. Ik zie de angst in hun ogen en het afgrijzen wanneer ik hen de twee sleutels tot herstel meegeef:
Stap 1 : De schaamte voorbij rusten
Het belangrijkste en tevens het moeilijkste voor iemand die vastzit in zijn stressbrein, is rust nemen, NIKS DOEN. Want heel het lichaam staat stijf van de spanning. Het patroon actie nemen, is het meest gekende patroon wat ook steeds resultaat heeft opgeleverd, dus dat werkt. Niks doen, is voor ‘lazy bastards’ en rusten wil zeggen dat ik het niet aankan, en daar zit weer heel veel schaamte op en vaak een schuldgevoel.
Een schuldgevoel naar:
- de collega’s: ‘ik laat mijn collega’s in de steek’
- de partner en kinderen: ‘zij zijn heel de dag gaan werken, naar school geweest en ik heb alleen maar in de zetel gelegen’
- Tav hun ‘ideale zelf’: ‘Ik heb een job waar je dit in principe niet van kan krijgen, ik had dit moeten aankunnen, ik ben een zwakkeling.’
- Tav de ruimere familie & vrienden: ‘ik heb het hen nog niet durven vertellen’
Hoe hard dit ook tegen hun natuur is, is dit the only way out. Door rust te nemen, te ademen, te gaan wandelen, in de natuur te vertoeven, kan de verbinding met de neocortex hersteld worden en kan er terug perspectief, relativering en creativiteit ontstaan.
Stap 2: word je bewust van je verslaving
De volgende stap, is bewust worden van de onderliggende drijfveren die dit automatische gedrag, sturen. Ik maak de vergelijking met stoppen met roken: ik zeg wel dat ik wil stoppen met roken, maar voor ik het weet, heb ik een sigaret vast en dit heeft niet altijd en alleen te maken met de lichamelijke behoefte aan nicotine. Hier is een belangrijke andere drijfveer aan verbonden: het geeft me een momentje rust, een momentje me-time, of geeft sociaal contact, etc… Maw, jouw automatische reactie wordt gestuurd door een onderliggende behoefte: anderen pleasen, perfectionisme, het vermijden van teleurstelling of confrontatie, een te groot verantwoordelijkheidsgevoel, etc…. Deze oude gewoonten zitten diep ingebakken waardoor het moeilijk is te zien dat er andere reacties mogelijk zijn op de situatie die stress veroorzaakt.
Deze automatische gedragspatronen zijn copingmechanismen die al heel vroeg in het leven ontstaan zijn en die vaak ook echte sterktes zijn geworden. Ze hebben hen gebracht waar ze nu staan, waardoor het loslaten van deze patronen ook beangstigend kan zijn.
Hoe lastig en onmogelijk het ook lijkt te zijn, verandering en meer rust is mogelijk waardoor je uit je stressbrein geraakt en stresserende situaties terug met een frisse blik kan aanpakken.
- Nood aan ondersteuning hiervoor?
- Loop jij vast in je stressbrein?
- Voel je schuld en schaamte?
- Wil je rust nemen, maar slaag je hier maar niet in?
Ik begeleid jou graag!
